Unieważnienie małżeństwa – jak unieważnić ślub kościelny i cywilny?
Kiedy okazuje się, że ślub z daną osobą był niewłaściwym wyborem, rozważa się rozwód. W szczególnych przypadkach można jednak starać się nawet o unieważnienie małżeństwa, czyli uznanie go za niebyłe. Dzieje się tak chociażby, jeśli zostało ono zawarte pod przymusem, jeden z partnerów zataił chorobę psychiczną czy wystąpiły jakieś błędy formalne. Zatem kiedy i jak unieważnić ślub konkordatowy, cywilny lub kościelny?
Unieważnienie małżeństwa – czym jest i czym różni się od rozwodu?
Kiedy po ślubie okazuje się, że występują niezgodności i para chce się rozstać z jakichś powodów, to może wnieść do sądu cywilnego sprawę rozwodową. Ustala się w jej trakcie czy faktycznie doszło do rozpadu pożycia małżeńskiego, ustala podział majątku czy rozdziela opiekę nad dziećmi i przyznaje alimenty. Zawarty wcześniej związek zostaje rozwiązany jak umowa i ustalone zostają konsekwencje rozwiązania tejże umowy. W kościele katolickim z kolei niezależnie od rozwodu cywilnego, nadal pozostają oni małżonkami, a ponownie ślubując popełniają grzech. Jeśli natomiast orzekane jest unieważnienie małżeństwa, to uznaje się je za niebyłe, ponieważ zostało zawarte nieprawnie, co można zrobić także w świetle prawa kanonicznego w stosunku do ślubu kościelnego. Po unieważnieniu kobieta ma niejako przywrócony status panieństwa, a mężczyzna kawalera. Jedynie jeśli z nieprawidłowo zawartego zrodziły się dzieci, w świetle prawa cywilnego są one dziećmi pochodzącymi z formalnego związku małżeńskiego.
Kiedy można unieważnić ślub kościelny i jak to zrobić?
Wątpliwości co do prawidłowości zawarcia związku małżeńskiego w Kościele, uczciwości małżonka w ważnych sprawach omawianych przed ślubem czy brak pożycia małżeńskiego to jedne z przyczyn, dla których można wnosić o unieważnienie małżeństwa zawartego w kościele katolickim. Nie istnieje natomiast coś takiego jak rozwód kościelny, ponieważ w myśl wiary małżeństwo jest nierozerwalne. Zatem jak unieważnić ślub kościelny?
Podstawy do unieważnienia ślubu kościelnego:
- zbyt młody wiek w momencie zawarcia związku małżeńskiego (poniżej 14 lat w przypadku kobiety i 16 lat u mężczyzny);
- pokrewieństwo (do czwartego stopnia w linii bocznej) lub powinowactwo;
- wady umowy/zgody małżeńskiej, np. zatajone problemy psychiczne, symulacja, brak pożycia małżeńskiego czy skrajna niedojrzałość małżonków, ślub pod przymusem lub zawarty podstępem;
- wady obrzędu, np. kapłan bez odpowiednich uprawnień;
- różna wiara;
- święcenia kapłańskie lub wieczyste śluby czystości złożone publicznie;
- impotencja;
- zawarte wcześniej małżeństwo z inną osobą.
Jak unieważnić ślub kościelny – jak przebiega ten proces?:
- Złożenie skargi powodowej o nieważność małżeństwa do trybunału kościelnego z podaniem tytułu prawnego, czyli podstawy według której wnosi się o unieważnienie małżeństwa.
- Otrzymanie dekretu z trybunału kościelnego o przyjęciu (bądź odrzuceniu) skargi.
- Proces, podczas którego składane są zeznania przed sędzią i notariuszem oraz następują działania biegłych. Każdy składa zeznania osobno, bez obecności współmałżonka czy osób postronnych.
- Publikacja akt sądowych, z którymi mogą się zapoznać strony postępowania.
- Wyrok Sądu I Instancji.
- Wyrok Sądu II Instancji, który to dopiero stanowić może ostateczne unieważnienie małżeństwa zawartego w kościele katolickim.
Podczas tworzenia skargi powodowej, a także w trakcie procesu kościelnego, można korzystać z pomocy adwokata kościelnego specjalizującego się w prawie kanonicznym. Jednak nawet jeśli nie decydujemy się na opłacenie adwokata musimy liczyć się z kosztami. Opłaty procesowe wynoszą od około tysiąca do ponad dwóch tysięcy złotych, a w przypadku konieczności opłacenia biegłego sądowego, doliczyć należy jeszcze 500zł.
Jak unieważnić ślub cywilny?
Unieważnienie małżeństwa w kościele i w świetle prawa cywilnego to dwie odrębne sprawy. Różne też mogą być ich podstawy. Zatem kiedy i jak unieważnić ślub cywilny?
Przyczyny, dla których można stwierdzić nieważność zawartego związku małżeńskiego:
- niepełnoletniość małżonków lub brak zgody sądu w przypadku kobiety, która ukończyła 16lat, ale nie osiągnęła jeszcze pełnoletniości;
- trwanie jednej ze stron w innym związku małżeńskim;
- pokrewieństwo, powinowactwo lub przysposobienie;
- ubezwłasnowolnienie, które nie zostało uchylone;
- nieścisłości w pełnomocnictwach;
- niepełnosprawność intelektualna lub choroba psychiczna;
- zawarcie małżeństwa pod groźbą lub w stanie nieświadomości;
- brak wiedzy na temat prawdziwej tożsamości drugiego z małżonków.
O unieważnienie małżeństwa może wnieść zarówno jeden z małżonków, jak i inna osoba, która ma w tym interes prawny.
Jak unieważnić ślub cywilny – kolejne etapy:
- złożenie w sądzie okręgowym (odpowiednim dla ostatniego miejsca wspólnego zamieszkania) pozwu o unieważnienie małżeństwa cywilnego;
- uiszczenie opłaty od pozwu (200zł);
- proces sądowy;
- wyrok sądu określający czy małżeństwo, któraś ze stron zawarła w złej wierze (czyli znając powód, dla którego było ono zawarte nieważnie), a także rozstrzygający o władzy rodzicielskiej i alimentach oraz sposobie zajmowania wspólnego mieszkania. Można też dodatkowo rozstrzygnąć o podziale majątku, jeśli któraś ze stron o to wnosi.
Unieważnienie małżeństwa w przypadku ślubu konkordatowego
Zadając pytanie o to jak unieważnić ślub konkordatowy, tak naprawdę należy zadać sobie dwa pytania: jak unieważnić ślub cywilny i jak unieważnić ślub kościelny. Ślub konkordatowy stanowi bowiem połączenie zawarcia związku małżeńskiego w świetle prawa cywilnego, jak i prawa kanonicznego. Aby zatem unieważnić ślub konkordatowy, należy wnieść pozew do sądu okręgowego o unieważnienie małżeństwa cywilnego, a także do trybunału kościelnego, o stwierdzenie nieważności małżeństwa wyznaniowego.
Podsumowując, aby unieważnić małżeństwo wyznaniowe, należy złożyć skargę powodową w trybunale kościelnym. Z kolei w celu unieważnienia ślubu cywilnego, zaczyna się od złożenia pozwu w sądzie okręgowym. W obu przypadkach powodem może być zawarcie małżeństwa w zbyt młodym wieku (choć granice są różne dla obu typów ślubów), z osobą spokrewnioną czy pod przymusem. Z kolei impotencja czy inna wiara może być przyczyną unieważnienia ślubu kościelnego, lecz nie cywilnego. Zatem unieważnienie małżeństwa konkordatowego wymaga udowodnienia osobno przesłanek dla stwierdzenia nieważności obu rodzajów ślubu.
